Damppluimen
Op het moment van schrijven is het bijna on-Nederlands koud, de temperatuur komt maar ternauwernood boven het vriespunt uit. Bij veel huizen zie je op dit soort dagen de damp continu uit de schoorstenen komen. Jammer genoeg zijn dat soort damppluimen ook nog te vaak en te veel bij de industriële bedrijven te zien. Of dat beeld gaat verdwijnen? Ik durf er geen uitspraken over te doen, maar ben zeker positief gestemd. Er is op het vlak van gebruik van restwarmte een kentering te zien. Een voorzichtige, dat wel, maar de ontwikkelingen gaan meer en meer de goede kant uit.
Dubbele verspilling
Daar waar je warmte gebruikt, hou je eigenlijk ook altijd restwarmte over. Stoomketels, ovens of chemische reactoren waar verwarmd of gekoeld moet worden: aan het einde van het proces is er de restwarmte waar je vanaf moet. Vaak wordt dat nog buiten, aan de lucht afgekoeld. Dubbele verspilling: je gooit je eigen warmte weg en om vervolgens weer dure warmte in te kopen.
Warmteterugwinning
Die eigen warmte via warmteterugwinning een tweede leven geven, wordt steeds normaler. Zeker bij nieuwbouw is dat goed te realiseren, is het zelfs vaak een vereiste. Bij bestaande bouw ligt dat natuurlijk een stuk complexer, maar ook dan zijn er vaak natuurlijke momenten die investeren in warmteterugwinning zeker interessant maken: bijvoorbeeld als er ketels of installaties vervangen moeten worden. Zodra restwarmte met relatief eenvoudige maatregelen intern weer hergebruikt kan worden voor verwarming van bijvoorbeeld bedrijfshallen, kantoren of opslagtanks én de investering binnen 5 jaar terugverdiend kan worden, wordt dat via het Activiteitenbesluit of EED zelfs verplicht gesteld.
Warmtenetten met buurbedrijven
Soms blijft er echter zoveel warmte over, dat het na intern gebruik nog lang niet op is. Dan is het goed om eens met de buurbedrijven om de tafel te gaan zitten. Wat hebben die aan warmte nodig? Is het mogelijk om de warmte te transporteren? Van dat soort samenwerkingen zijn prachtige voorbeelden te noemen, die niet eens heel recent zijn. Zo zijn er, soms al meer dan 10 jaar geleden, op het haven- en industrieterrein Moerdijk meerdere warmtenetten aangelegd tussen bedrijven. Het mooie van dit terrein is dat er bij nieuwkomers juist naar dit soort synergiën tussen bedrijven wordt gezocht!
Restwarmte transporten naar een woonwijk
Een andere oplossing is het transporteren van de restwarmte van bedrijf naar een woonwijk. Hier zitten wel wat meer haken en ogen aan: de warmte moet vaak een grotere afstand overbruggen tussen leverancier en afnemer. Hoe groter de afstand, hoe duurder het transport van die warmte natuurlijk wordt. Bedrijven zijn welwillend, maar willen en kunnen vaak niet voor de kosten van een warmtenet opdraaien. Toch is er hoop: gemeentes moeten een transitievisie warmte opstellen, waarin staat wanneer welke wijk aardgasvrij en verduurzaamd wordt en op welke wijze. Het gebruik van industriële restwarmte of het terugwinnen van warmte uit afval- of oppervlaktewater, worden hierin vaak meegenomen.
Praktische drempels
Bedrijven, overheden en afnemers moeten elkaar nog wel weten te vinden. Er zijn praktische drempels te slechten: leveren bedrijven continu restwarmte, of moeten er voorzieningen getroffen worden als er een tekort aan warmte is? En als er juist – in de zomer – minder behoefte is aan warmte, wat doe je er dan mee? Een ander kritiek punt is ‘tijd’: een warmtenet leg je voor minstens 30 jaar aan, terwijl het voor bedrijven al een hele klus is om 10 jaar vooruit te denken.
Al met al behoorlijke uitdagingen, maar ja, alles beter dan de horizon verwarmen, toch?
Henk Krols is senior Adviseur bij AXXIA en partner van de gezamenlijk holding Duurzaam Vertrouwd.